GEBE TAKİP VE BAKIMI Her ne kadar gebelik fizyolojik bir hadise olsa da Gebelik, doğum ve lohusalık komplikasyonları gelişmekte olan ülkelerde hale üreme çağındaki kadınlarda %5-20oranında ölüm ve sakatlık nedenleridir.
Antenatal(doğum öncesi) bir hastalığı ortaya çıkarmak yanında annenin gebeliği sırasında ortaya çıkabilecek bir hastalığı da erkenden tanımaya yöneliktir. Ülkemizde anne ölüm oranı yüz binde 18,5, bebek ölüm oranı binde 13 dür. İdeal olan gebe kalınmadan önce kontrol olmadan geçmektedir. Risk değerlendirmesi yapılmalı
RİSK DEĞERLENDİRME FORMU
Obstetik öykü evet hayır
Önceki gebeliklerde;
<18yaş / >35yaş
GENEL TIBBİ ÖYKÜ
Antenatal takiple önlenmek istenilen durumlar şunlardır:
Gebeliğin başlangıcından doğumun gerçekleştiği ana kadar anne organizmasında görülen değişmeler fizyolojik olmasına rağmen bu sakinlik kısa zamanda ve ani değişeceği akıldan çıkarmamak gerekir. Gebelikte görülen bu değişimler yalnızca cinsel organlarla sınırlı kalmaz diğer organlarda da ciddi değişmeler görülür bunlar dokularda gevşeme, adale tonusunda azalma vs gibi adaptasyon sorunları yaşanır. Adaptasyon genellikle iyi yöndedir. Ancak bazen kuralsız giden durumlarda uyum söylenemez ve sorunlar yaşanır Annenin aleyhine gelişmeler olur. Hem anneye hem de bebeğe ait sağlık sorunları ortaya çıkar. Bu hadiseler karşı takip ve tedbirleri zamanında almak gerekir. Bu arada doğum süreci ve geleceği hakkında detaylı bilgi verilebilir. Sonuçta anne ve bebek gelecek tehlikelerden korunmuş olur.
Her gebe izlemde şunlar yapılmalıdır:
Ø Gebenin nazik bir şekilde karşılanması
Ø Gerekli mahremiyeti yaratma
Ø Tanıtma
Ø Gebenin adı ile hitap etme
Ø İyi bir beden dili yaratma
Ø İyi bir mesafe ayarlanmalı
Ø Göz teması kurulmalı
Ø Her şamada soru sorabilir imajı yaratma
Gebelikte tarama testleri
1.trimesterde ultrason taraması ile fetal nalfarmasyonların(sakatlık)ancak %51 tanınır
Bu dönemde en önemli bulgu nukkal(ense)kalınlık(saydamlık) artışıdır.
NT>3mm ise
Down sendromu %90 trisomi 13 ve 18 %70 oranında tespit etmek mümkündür.
Bu gebelere amniosentez yapılır sonuç normal olsa da
Doğan bebeklerde:
Bazı kromozomal sendromlar görülebilir bu durumdaki fetüslere detaylı usg ve fetal eko yapılmalıdır.
2’li test biyokimyasal belirteçlere bakılır (PAPP-A ve serbest beta HCG) .Bu iki test down sendromunu %60 yakalar. NT+yaş+Biyokimyasal testler ile down sendromu %90 yakalanır.
Alfa feto Protein 2. Trimesterde bakılması gerekir. Bu belirteç NTD(nöral tüp defektleri),Trizomi,Triploidi ve sex kromozom anomalilerini tarar AFP(alfa feto protein) tayini ile açık spina bifida,anensefailerin %90 kapalı spina bifida ların %75-85 tanısı konulur.AFP eşik değeri 2.0-2.5 dir
Down sendrom yaklaşık 800 canlı doğumda bir görülür.3 lü test 16- 19+6 hf arasında anne yaşı+maternal serumda AFP+HCG+E3 beraber bakılır bu test trisomi 21(down send) lerin %61 yakalar down sendromlu bebeklerde;
Gebelikte antenatal bakim ve takip
Aşılama ve korunma metotları:
GEBELİKTE BAKIM VE TEDAVİ
1.Muayene(6-8.hf)
2’li test/Down send)ve detaylı usg zamanlaması
Gebelikte görülen fizyolojik değişimler hk bilği
Düşük tehlike işaretleri
Tetanus aşısı hk bilgi
Yüksek riskli gruplara hangi besin desteği verilmesi hk.
2.muayene(11.-13+6hf)
Kilo
KB(kan basıncı)
Bebek kalp sesleri dinlenir
Fetal anomalı için USG ve 2’li test
Fetal büyüme hakkında bilği
Lab.testeri bakılır
Emzirme bilgisi verilmesi
Vücutta postür değişimleri hakkında bilgi
3.muayene(16.-19+6hf)
Kilo/KB
Fetal anomali taraması(USG)
3’lü test alfa feto protein
Fundus yüksekligi(elle karından gebelik muayenesi)
Fetal gelişim hakkında bilgi
Bebek hareketinin duyulması bilgisi
Gebelikte günlük yaşam konusu hk bilgi
Gebelikteki fizyolojik değişimler hk bilgi
Bebek kalp sesleri
Elle karından gebelik(leopold)muayeneleri
Usg plasenta yerleşim yeri belirlenmesi
Servikal kanal boyu (vaginal USG)
Uterin arter doppler
5.muayene(28.hf)
Erken doğum riski değerlendirmesi
Hemoglobin<10.5gr/dl demir desteği ver
Elle karından rahim tepesi muayenesi(Leopold)
Glukoz yükleme testi (50gr)
Usg muayenesi
Yaşam tarzı ve beslenme bilgisi verilmesi
Fizyolojik değişiklikler hk bilgi
Fetal hareket ve büyüme izlenmesi sorgusu
Rh uygunsuzlugu için Rho Gam uygulaması
Grip aşısı
6.muayene(32.hf)
Bebek kalp sesleri dinlemesi
Fundus (rahim)yüksekligi muayenesi(leopold)
Günlük ve cinsel yaşam hk bilgi
Gebelik toksemisi hk bilgi
Emzirme ve yeni doğan bebek bilgilendirme
Doğum hk
7.muayene(36.hf)
Fundus yüksekligi(leopold manevrası)
Bebek geliş pozisyonu bakılması
Enf için beta hemolitik streptokok kültür
(risk grupları için)
Nst
Usg
Doğum sonu bakım
Doğum sonu depresyon hk bilği
Kolay ve sancısız doğum hk bilgilendirme
HIPNOTİK OLUMLU DOGUM TELKİNLERİ
Kan bsıncı-ödem
Tam kan sayımı
Pelvik muayene
Doğum sonu hk bilgi
Hepatit aşısı
Yeni doğan bakımı
9.muayene(40.-42.hf)
KB/ÖDEM
NST
Doppler usg(gerekirs
HIPNOTİK OLUMLU DOĞUM TELKİNLERİ
Vaginal muayene
Zarların elle sıyrılması
Serviks olgunlaştırma ve doğumu başlatma(oksitosın)
Travay/doğum emzirme konusunda eğitim
Gebelikte kilo:
Gebelik sürecince önerilen toplam kilo 12+-3kğ dır.Kısaca :
VKİ(vücut kitle indeksi)<20 olan gebeler için önerilen 12.5-18kğ
VKİ<20-26 olan gebeler için önerilen 11.5-16kğ
VKİ>26 olan gebeler için önerilen 7-11.5kğ
Gebelik boyunca 9-15kg alınmalıdır ortalama 12 kg dır
1.Trimesterde(ilk 3 ayda) 1kğ
2.trimesterde(ikinci 3 ayda ) 5kğ
3.Trimesterde(son 3 ayda)5-6kğ
Gebelikte alınan toplam kiloların yarısı son 3 ay içinde alınır.İkiz gebeliklerde 20kğ ve üzerinde artış olmamalıdır.
Gebelikte beslenme
Dengeli ve düzenli beslenerek bebeğin besin öğelerini sağlamak mümkündür.Aşırı kilo almak bebeğin iyi beslendiği anlamına gelmez. Beslenmeye 15gr ilave(toplam 60gr)protein 0.4mgfolik asit ve 30mgdemir takviye edilmesi yeterli olmaktadır Gebelere günlük 1000mg kalsiyum alması önerilir 2 bardak süt içmekle gereksinim karşılanmış olur.Bu sebepten dolayı ek Kalsiyum tableti almaya gerek yoktur.Ancak heparin alan ve laktoz intoleransı olan gebelere kalsiyum takviyesi yapılmalıdır.
Anemisi(kansızlık)olan gebeler günde 60-120mg Anemisi olmayan gebelere günde 30mmg demir verilmeli dir.Demir alan gebelerin diyetine 15mg magnezyum ve 2mg bakır ilave edilmelidir Zira demir magnezyum ve bakır emilimini azaltır.
Yağ gereksinimi doymamış bitkisel kaynaklardan sağlanmalıdır.
Tüm gebelere 24.haftadan itibaren 50 gram oral şeker(glukoz)yükleme testi yapılır.
Bir saat sonra kan şekeri ölçülür 149MG/dl altında gelir ise normal kabul edilir.Üst değerler anormallik olarak değerlendirilir 100gram şeker yükleme testi yapılır
Değerler ve değerlendirme:
AKŞ %95mg/dl
Gebelikte iki kişi gibi değil yalnızca bir ara öğün(300cal.) fazladan yiyin.
Gebelikte egzersiz
Egzersiz gebelik diabetes mellitus(gebelik şeker hastalığı)ve uzun dönemde obesite riskini azaltır. Egzersiz: Postur, kas tonusu,güç ve dayanıklılığı artırarak hızlı bir iyileşme sürecini hızla artırır.Bel ağrısı, gaz şikayetlerini ve ayaklardaki şişliklere iyi gelmektedir.
Egzersizler genellikle 45 dakika ile sınırlı tutulmalıdır(Hipoglisemik atakları önlemek)
Toplu halde yürüyüş
Yavaş tempoda koşma
Yüzme
Plates, yoga, golf, Kegel egzersizleri
Gebelik egzersizlerinde sırt ve bel, karın ve pelvik taban kaslarını çalıştırın Egzersize gebeligin 13. Haftasından itibaren başlayın.
EGZERSİZ YAPARKEN DİKKAT EDEİLMESİ GEREKEN HALLER
.Düzenli yapılmalı
.Aşırı yorgunluk ve nefes darlığı durumlarında durdurulmalıdır.
.Serin ortamda yapılmalı
.İleri dönemlerdeki haftalarda sirt üstü pozisyonda hareketlerden kaçınılmalıdır
.Yeterli kalori(günlük ilave 300cal)alınmalıdır
Şu hallerde egzersiz yapmayın
.İntrauterin gelişme kısıtlılığı
.inatçı ve devam eden vaginal kanamalar
.Rahim ağzı yetmezliği veya serklajlı gebeler
.Erken doğum eylemi
.Suların gelmesi
.Hipertansiyon(gebelik toksemisi)
.Ağır kronik hastalıklar
Rh uygunsuzluğu olan gebelerde İndirect Coombs testi 16.haftadan yapılmaya başlanır.Test negatif ise aylık takip yapılır 28.haftada Rho Gam iğnesi vurulur.Eger test 1/64 titre ve üzeri pozitif ise yakın fetal usg takibi gerekir.Fetal anemi durumu araştırılır Anemi tespit edilir ise bebeğe intrauterin kan nakli(transfuzyon) yapılır
Gebelikte aşılanma