Genel Bilgiler

AİLE PLANLAMASI

Kadının 18 yaş altında ve 35 yaş üzerinde anne olması, gebelikler arası sürenin 2 yıldan az, bebek sayısının 4 ve üzerinde olması anne ve bebek ölümlerini artırmaktadır. Bu nedenle aile planlaması yöntemlerinin bilinmesi ve kullanılması öne çıkmaktadır.

Aile planlaması; ailelerin istedikleri ve bakabilecekleri sayıda ve en uygun zamanda çocuk sahibi olmaları veya çiftlerin imkânlarına, kişisel isteklerine göre çocuk sayısını tayin etmeleri ve doğumlar arasında istedikleri aralığı sağlamalarıdır.

Aile planlaması amacı;
Anne ve çocuk sağlığında oluşacak olumsuz etkileri önlemek,
Bireyleri ve aileleri üreme sağlığı konusunda eğitmek,
Sağlıklı nesillerin yetişmesini sağlamak
Çocuk sahibi olmak isteyenlere tıbbı yardım sağlamak ve bireyleri aile planlaması konusunda eğitmek,
Gebelikten korunma tıbbi yöntemlerini öğretmek,
Nüfusun niteliğini iyileştirmek sağlıklı toplum yaratmak,

İnsanlık, tarih boyunca istenmeyen gebelikleri ya da doğumları engellemek için pek çok yöntemlere baş vurulmuştur.Bunların çoğu da anne ve bebeklerin sakatlanmalarına yada ölümlerine neden olmuştur.
2. dünya savaşından sonra bilimsel korunma yöntemleri geliştirildi. Bu yöntemler kadında ve erkekte başarı ile kullanıldı. Ülkemizde 1965 yılında Nüfus planlaması genel müdürlüğü kuruldu. Bu müdürlük 1983 yılında 2827 sayılı yasa ile halen Aile planlaması Ana Çocuk sağlığı ve Aile planlaması Genel Müdürlüğü adı altında görev yapmaktadır. Hizmetlerin uygulanması ile birlikte ülkemizde doğurganlık oranı düşmüş olup bu oran kırsalda 3.1 kentlerde 2.4 ortalama 2.6 dır.

Gelişmekte olan ülkelerde;
Dünya nüfusunun %75
Doğumların %85
Anne ölümlerinin %99
Tüm bebek ve çocuk ölümlerinin %95 görülmektedir.

Bu ülkelerdeki ölümlerin nedenleri;
Tıbbı yardım ve desteğin yetersizliği
Korunma yöntemlerinin bilinmemesi
Etkili yöntem kullanım azlığı ya da yokluğu
Ülkemizde çiftlerin geleneksel, güvenirliği düşük, sağlık açısından sakıncalı doğum kontrol yöntemlerini kullanmaktadırlar

Aile planlaması neden önemlidir?
Bireylere cinsellik konusunda eğitim verilmesi
Merkezde bireylere kontrasepsiyon ve sterilizasyon yöntemlerinin anlatılması
İstenmeyen gebeliklerin şartlar uygun ise sonlandırılması
Yöntemlerin ödenebilir bir ücretle sunulması
İnfertil çiftlerin tedavisi
Nüfus artması doğal kaynakları ve ekonomik olanakları zorlamaktadır.
Kadınların iş hayatına atılması
İyi ekonomik koşulların yakalanması
Yaşam koşullarının ağırlaşması
Yaşlılıkta çocuklar aile içi sosyal güvence oluşturması düşüncesinin kalkması
Ailenin sosyal güvenceye kavuşması
Erkek çocuk sahibi olma isteği
Ailenin geleceği için evlilik öncesi muayenelerin yapılması çok önemlidir.

Aile planlamasının anne açısından önemi:

Anne ölümleri azalır.
Sorunlara çözüm getirilir.
Sağlıklı annelerin sayısı artar.
Cinsel yolla bulaşan hastalıkları önlenir.

Evli çiftlerin fiziksel ve psikolojik açıdan sağlıklı olmaları çocuk sahibi olmaları için temel koşuldur.Bu sebepten evlilik öncesi sağlık taramaları yapılması son derece önemlidir.Var olan kronik ve doğumsal geçişli hastalıkların ortaya çıkarılması gerekir.Anne ölümlerinin başta gelen nedeni fazla sayıda doğum yapmalarıdır.İstenmeyen gebelikleri ve düşükleri önlemek onları gebelikten korumak aile planlaması yöntemlerini öğrenmekten geçmektedir. Anne ölümlerin azaltmak toplumda sağlıklı anne sayısını artırır. Anne bedeninin doğum etkisinden kurtulması için 2 yıl geçmesi gerekir

Aile planlamasının çocuk sağlığı açısından önemi:
Çocuk sağlığı sık doğumlarla etkilenir.
Çocuklar fiziksel ve zihinsel yönden iyi gelişemezler.
Bebek ölüm oranları düşer.
Prematüre doğumlar azalır.
Bakabilecekleri kadar çocuk sahibi olmakla yeterli ve dengeli beslenme imkanı doğacak dolayısı ile sağlıklı toplum yapısına kavuşacaktır.

İdeal aile planlaması yöntemi nasıl olmalı:
Gebeliği kesin önlemeli.
Sağlık için zararsız olmalı.
Kolay uygulanabilir olmalı.
Ödenebilir olmalı.
Çiftler tarafından benimsenmelidir.

Aile planlaması yöntemlerinin sınıflandırılması

 

Modern/Geleneksel Yöntemler Geri Dönüşümlü/Dönüşümsüz Uygulayıcı
Modern Geleneksel Dönüşümlü Dönüşümsüz Kadın Erkek
RİA(spiral) Geri Çekme RİA Tüp Ligasyonu RİA Geri Çekme
HAP Takvim Metodu HAP Vazektomi HAP Kondom
KONDOM Vaginal duş Kondom   Spemisit Vazektomi
SPERMİSİT Diğer Spermisit   Diyafram  
DİYAFRAM   Diyafram   Depo provera  
DEPO PROVERA   DEPO   PROVERA   DEPO PROVERA  
MESİGYNA   MESİGYNA   Tüp Ligasyonu  
İMPLANT(Derialtı)   İMPLANT(Derialtı)   İMPLANT(Derialtı)  
TÜP LİGASYONU          
VAZEKTOMİ          

HORMONAL İÇERİKLİ OLAN YÖNTEMLER

Doğum kontrol hapları:
Ostrojen ve progesteronların sentetik türevlerinin değişik yollardan kullanılması prensibine dayanır. İlk oral kontroseptif hap kullanımı 1965 yılında ABD de gerçekleşmiştir.

KOMBİNE PREPERATLAR
Monofazik (sekans) preperatlar; 21 günlük tedavi dozu ile satılır, eşit miktarda östrojen ve progesteron ihtiva ederler.
Bifazik hormon içeren preperatlar; ilk haplar yalnızca östrojen içerir, kalanlar östrojen+progesteron içerirler. Günümüzde artık kullanılmamaktadır.
Trifazık olan preperatlar; progesteron tüm haplarda olan ancak dozu siklus boyunca artış gösterir, bu şekilde doğal siklus taklit edilmiş olur
Mini haplar; sadece progesteron içerirler.

Doğum kontrol haplarında günümüzde en düşük doz steroidler kullanılmaktadır. Östrojen etinyl estradiol ve progesteron olarak 19 nortesteron sentetik türevi progesteron kullanılır.son zamanlarda androjenik etkisi az olan gestadon desogesterol ve de ayrıca antiandrojenik etkileri olan sproteron asetate üretilmiştir.

Haplar nasıl koruma sağlarlar:
Yumurta gelişimini durdururlar(yumurtlama gerçekleşmez)
Endometrıumda (rahim içi mukoza) yumurtanın yerleşme zemini değişir
Servikal mukus kalınlaşır (spermler geçişi engellenir)
Tuba motilitesi degişir sperm geçişi engellenir.

Haplar nasıl alınmalı:
Haplar hep aynı saatte, akşam yemeğinden sonra yâda yatmadan önce 21 gün süre ile alınmalı 7 gün ara verilerek 8. Günü diğer kutuya geçilmelidir. 28 günlük kutularda hiç ara verilmeden diğer kutularla devam edilir. Âdetin ilk beş günü içerisinde tercihen âdetin 1. Günü başlanmalıdır.

Adet görmüyor, gebelik yoksa doğum kontrol hapına hemen başlanır. İlk 7 gün için ek korunma yöntemi (Diyafram, Kondom, Spermisit) uygulanır. Doğum sonrası: Emziriyor ise haplar 6 ay sonra, emzirmiyor ise 20 gün sonra başlanır. Düşük yâda küretaj sonrası ilk 5 gün içerisinde başlanır.
Hap alımı 1 gün unutulmuş ise unutulan hap hemen, sonraki ise kendi saatinde alınmalıdır. Bu durumda ek korunma yöntemine gerek yoktur. Eğer hap 2 gün unutulmuş ise unutulan haplar hemen diğeri de kendi saatlerinde alınmalı ilaveten 7 gün ek korunma yöntemi uygulanmalıdır. Hap alım unutumu siklusun ilk 7 günü içerisinde ise ve bu süre içerinde cinsel ilişki yaşanmışsa acil korunma kiti(Norleva) kullanılır. Unutulma siklusun 3. Haftasında ise hapa ara vermeden yeni kutuya devam edilir.

HAP KULLANIMININ YARARLARI
Adet döngüsünün düzenli olmasını sağlar,
Adet kanama miktarını azaltır,
Adet öncesi gerginlikler azalır,
Adet sancısı azalır,
Akne(Sivilce), yağlanma, tüylenme daha az görülür,
Uzun süre hap alımında rahim ve yumurtalık kanserleri daha az görülür,
Dış gebelik riskini azaltır.
Yumurtalık fonksiyon kistleri daha az görülür,
Fibrokistik meme sorunu daha az görülür.
Pelvik enfeksiyon riski azalır,
Kemik yoğunluğu korunur,
Romatoit artrit riski azalır,

HAPLARIN KESİN KULLANILMADIĞI DURUMLAR:
Trombofilebit(Damar iltihabı),
Beyin damar hastalıkları,
Koronor kalp hastalıkları,
Meme carcinomo(meme kanseri)
Gebelik şüphesi
Karaciğer hastalıkları
Safra kesesi tıkanıklıkları
35 yaş üstü – günde 15 adet sigaradan fazla içme
40 yaş üstü ve şeker hastası olan,
Myoma uteri (rahim urları)
Orak hücreli anemi,
Uzun süre bacak alçıları
Auralı epilepsi nöbetleri olan bayanlar kesinlikle doğum kontrol hapı kullanmamalıdırlar.

AİLE PLANLAMASI YÖNTEMLERİNİN BAŞARILARININ ETKİNLİĞİ
YÖNTEM
BAŞARI
BAŞARISIZLIK
Norplant(Deri altı uygulama)
%99.9
%0.1
Vazektomi(Erkekte tüp bağlama)
%99.9
%0,1
Kombine Enjektabl
%99.7
%0,3
Depo Provera(Üç Aylık İğne)
%99.7
%0,3
Tüpligasyon(Kadında Tüp Bağlanması)
%99.5
%0,5
Mini Haplar
%99
%1
RİA(Rahim İçi Aracı)
%99.2
%0,8
Düzenli Emzirme (Laktasyon Amenoresi)
%98
%2
Erkek Kondomu(Prezervatif)
%97
%3
Geri çekme
%96
%4
Diyafram + Sipermisit
%94
%6
Takvim Yöntemi
%92
%8
Spermisitler
%94
%6
Kadın Kondomu
%94
%6
Yöntem Kullanmama
%85
%15

Acil kontrasepsıyon(acil koruma kiti)
Plansız ve korunmasız bir cinsel ilişki yaşanmış ise modern korunma yöntemi doğru kullanılmama geleneksel yöntem başarısızlığı durumunda kullanılır. Ayda bir kereden fazla kullanılmaz yoksa güvenirliği azalır. Hap alımından 3 saat içinde kusma olur ise tablet tekrar alınır. Haplar içeriklerine ve kullanma talimatında yazıldığı şekilde ilişkiden en erken 12 en geç 72 saat içinde alınmalıdır. Âdetin 1. Yarısında alınır ise yumurtlamayı durdurur 2. Yarısında alınır ise döllenen yumurtanın rahim içine yerleşmesini engeller.
Güvenlidir.
Her yaşata kullanılır
Kullanım kolay
Ucuz ve ulaşılabilir
Âdetinde değişiklik olur 4 hafta içinde kanama görülür kanama miktarı ve süresi değişmiş alt karın bölgesinde ağrı var ise gebelik testi yapılsın bu metodun başarısızlık oranı %2 dir.
Koruyucu iğneler(enjektable)
Etkin madde Estrojen+progesteron Progesteron

Etkinliği Aylık 3 aylık

Kanamanın ilk 5 gün Kanamanın ilk 5 gün
Uygulama İçinde yada gebe olmadığı İçinde yada gebe olmadığı
Her hangi bir günde Her hangi bir günde

Uygulama
Sıklığı Ayda bir kez 3 ayda bir kez

Gebelik İğne kesildikten yaklaşık İğne kesildikten yaklaşık
Durumu 2 ay içinde gebe kalınır 9 ay içinde gebe kalınır

Doğum sonrası Emzirmiyorsanız doğumdan Emzirmiyorsanız hemen
Uygulama 3-4 hafta sonra Emziriyorsanız 6 hafta sonra
Emziriyor iseniz 6 ay sonra

Adet düzeni İlk 1-2 ay ara kanamalar Uzun süre ara kanamalar
Olabilir. Uzun süre adet görmeme

Enjeksiyonlar zamanında yapılmalı
Acil hallerde enjeksiyon birkaç gün öne alınabilir.
Enjeksiyon 7 günden fazla unutulmuş, gebelik yok ise enjeksiyon tekrarlanır. 7 gün ek korunma yöntemi uygulanır. Şayet bu süre içinde ilişki olmuş ise ACİL koruma kiti kullanılır. RİA taşıyor ve gebelik yok ise aylık enjeksiyon hemen yapılır. Adetin ilk 7 günü içinde ise enjeksiyon yapılır ve RİA da çıkarılır.Adetin 8. Gününden sonra ise enjeksiyon yapın, Ancak 7 gün ek koruma yöntemi uygulayın. RİA bir sonraki adet döneminde çekilir.

Hormonal yöntem kullananlarda görülen yan etkiler:
İlk 3 ayında:
Bulantı kusma meme hassasiyeti adet kanamalarında azalma,
Ara lekelenmeler,
İlk 4 ayda venöz tromboembolizmde artma,
Kontrol takipleri: 1.kontrol 1.ay, 2. kontrol 3.ay, sonrakiler yılda bir kez olmalıdır

Deri altı çubukları:
İmplanon deri altına yerleştirilir. 3 yıl koruyuculuğu var.
4cm uzunlukta 0.2cm genişlikte çubuk uygulama özel eğitim gerekir.
Etkisi:
Yumurta gelişimini durdurur.
Servikal mukusu kalınlaştırır.
Rahim içi mukozayı inceltir.
Yumurta rahim içine tutunamaz.
Her yaşat kullanılır.
Koruyuculuğu çok yüksek.
Östrojene bağlı yan etkiler görülmez.
Emziren kadınlarda güvenle kullanılır.
Yöntem terkinde doğurganlık hemen geri döner.
Takvim yöntemi.
Yumurtlama günü tespiti üzerine kurulu metoddur. Kadınlar siklusun ortasında yumurtlarlar. Buda 14. Güne denk gelir. Her kadında bu düzende olmaz, 2-3 gün sapma gösterir.
Yumurtlama günün hesabı:
Kadın her sabah âdetin 5. -7.gününden başlayarak her sabah yatakta vücut sıcaklığı alınmalı 0,5-1 derece yükselmesi ertesi günüde devam etmesi ovulasyonun olduğunu bize söyler.
Vaginal yoldan gelen sıvının şeffaflığının azalması
Koyulaşması miktarının azalması da yumurtlamayı gösterir

Vaginal lavaj( yıkama)
İlişkiden hemen sonra vaginal yıkama etkili korunma yöntemi değildir

Kondom(kaput-kılıf-prezervatif)
Erkekler kullanır.
Kauçuktan yapılmıştır.
Çok ince ve esnektir
Etkinliği %97 dir
Eşleri cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korur.
Erkeklerin aile planlamasına katılımını sağlar.
Özel eğitime gereksinim olmaz.
Her yaşata kullanılır.

Sağlık üzerinde olumsuz etkisi yoktur.
Kauçuk alerjisi olanlar kullanmamalı.
Uygulama rezervuar bölümündeki hava elle boşaltılmalıdır ereksiyon durumundaki penise takılır. Her ilişki için bir tane açılmalıdır serin yerde saklanır kondomu kayganlaştırmak için hiçbir şey sürülmez kullanım esnasında ambalajından çıkarılmalı ve hemen kullanılmalıdır.

Kadın kondomu(diyafram)
İnce kauçuktan yapılmıştır
Rahim azgını kapatır
Yarım küre şeklindedir
Etkinliği %94
Uygulama için özel eğitim gerekir
Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı korur
Cinsel ilişkiden önce yerleştirilir
Emziren kadınlarda kullanılır
6-24 saat içinde çıkarılır

Spermisitler
İlişkiden hemen önce vaginaya uygulanmalıdır Vagina 6 saat yıkanmamalıdır.
Etkinligi sınırlıdır.

Kadın bariyer yöntemleri(köpük, tablet, spermisitler)
Etkinliği %94
Spermleri hazne içinde öldürür
Uygulama kolay
Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı korur
Emziren kadınlarda kullanılabilir
Serin yerde saklanır
Her ilişki için bir uygulama gerekir
6 saat vaginada kalmalıdır
RİA(rahim içi aracı=Spiral)
Rahim içine yerleştirilen küçük plastik bir araçtır bakır ve hormon içerenleri vardır T şeklindedir
Ria uygulandıktan sonra kolay çıkarılması için rahim ağzından 1-2cm uzaktan ipi kesilir. Koruma takıldığı andan itibaren başlar çıkarıldığında doğurganlık geri döner.

Etkinliği, Rahim içinde yabancı cisim rolü oynayarak sperm yiyici iltihap hücrelerin artmasını sağlar spermler etkisiz hale gelir son yıllarda üzerine hormon eklenmiştir. Bu tür spiral uygulama ile aşırı uterin kanamalar ve sancılı adet görme önlenmektedir bakırli olan spiraller kullanım süresi 10 yıl hormon katkılı olanlar 3 yıl korur.
Uygulama, âdetin ilk beş günü tercihen kanamanın 3.gününde kadın gebe değil ise her dönemde uygulanır doğumun ilk 1-2. Saatinde ve düşükler ve
kürtajlardan hemen sonra uygulanabilir.

Vücut direnci düşük kimselerde,

Nedeni belli olmayan rahim içi

kanamalarda,

Sub mukoz( mukoza altı ) myomlarda,

Cerrahi sterilizasyon

Ria uygulanmadığı durumlar:

Genital enfeksiyonlar,

(Kadında tüp ligasyonu, Erkekte vazektomi)

Tüpler cerrahi yolla kapatılır, bundan dolayı sperm yumurta ile buluşamaz döllenmede gerçekleşmemiş olur, tüp ligasyonu yapılan işlem mikro cerrahi teknikleri ile eski haline döndürülebilmektedir.(açılmaktadır)
Bu yöntem adet düzenini ve cinselliği etkilemez, hatta olumlu etki yapabilir.
Vazektomi sperm nakleden kanalların bağlanması ile sperm atılımı meniye olmaz erkeğin cinsel isteği setleşmesi boşalmada hiçbir değişiklik olmaz

Tüp Ligasyon Vazektomi

error

Bu blog yazısını beğendin mi? Lütfen paylaşalım :)