Doğumdan Sonra Hastanede ve Evde İlk 24 Saat Doğum Sonu Kanaması ve Karın Masajı Doğum sonrası il günlerde kanama adet kanaması gibi, yoğun ve koyu kırmızı renklidir. Sonraki günlerde pembe, daha sonra kahverengimsi bir akıntı olur. Birkaç hafta sonra rengi beyaza döner. Eğer kanama fazlalaşırsa, ateş çıkarsa yâda akıntı kötü kokuyorsa doktora başvurulmalıdır.
Doğum yaptıktan sonra kanamanın azalması için rahme karın üzerinden elle dairesel hareketlerle masaj yapılabilir. Bu rahimin daha çabuk küçülüp toparlanmasına ve kanamanın azalmasına yardımcı olur. Karın masajına çok uzun süre devam edilmeli ağrıya neden olmaya başladıysa bırakılmalıdır. Bazı doktorlar doğum sonu kanamasını azaltmak için ilaç verebilir.
Tuvalete Gitme; Normal doğum yapan kadın ilk 8 saat içinde idrara çıkabilmelidir. Sezeryanla doğum yapan bir kadın sonda çıkarıldıktan en geç 8 saat sonra idrara çıkabilmelidir.
Beslenme; Loğusa ilk günlerde hafif beslenmeli, bol sulu gıdalar olmalıdır. Bunun nedeni sütün devamlılığını sağlamak ve kabızlığı önlemektir.
Ayağa Kalkma Zamanı; Normal doğum yapan kadın kendini iyi hissettiğinde ayağa kalkabilir. Hareket etmek kan dolaşımı ve bağırsakların çalışması üzerine olumlu etki yapar. Sezaryanla doğum yapan kadınlar da serum çıkartılıp, doktoru izin verince ayağa kalkabilir.
Dinlenme; Lohusalık döneminde en azından 40 günlük sürede kadın istirahat etmeli, ağır işlerden kaçınmalıdır. Uykusuz gecelere dayanabilmek için gündüzleri uyumaya çalışmalı, dinlenmelidir. Hafif ev işleri yapabilir. Ama ağır ev işleri, diğer çocuklarla ve misafirlerle mümkünse eş yada akrabalar ilgilenmelidir.
Yüksek Ateş; Ateşlenme hissedilirse ateş ölçülmelidir. 38ºc ve üzerinde ise doktora danışmalıdır.
Banyo; Hiçbir zararı yoktur. Normal doğumda kadın kendini iyi hissettiği an banyo yapabilir. İlk günlerde banyo, küvete oturmadan ayakta ılık duş şeklinde olmalıdır. Banyodan sonra dikişler iyice kurutulmalıdır. Bu amaçla saç kurutma makinesi kullanılabilir. Sezaryan ile doğumda ise dikişler alınacaksa, alındığının ertesi günü ayakta ılık duş alınabilir. Eczanelerde satılan özel su geçirmeyen petlerle dikiş alınmadan da duş alınabilir.
Terleme; Doğum sonu değişen hormonal durumun etkisiyle terleme olabilir. Normaldir. Sıkıntı duyulursa rahatlamak için duş alınabilir. Yada silme banyosu yapılabilir.
İlk emzirme; normal doğumda hemen, Sezaryan sonrasında uyandıktan sonra anne emzirebilir. Bebek her iki memeden de sık emzirilmelidir.
Doğum Sonu Hijyen; Kullanılan petler kanama olmasa bile en fazla 6 saatte bir değiştirilmelidir. Petler temiz olmalıdır. Bez kullanılacaksa mutlaka ütülenmelidir. Eller her tuvalete giriş çıkışta mutlaka sabunla yıkanmalıdır.
Dikişler; Dikişler 7-10 gün içinde iyileşir. Fazla ayakta durmak, yatarak dinlenmemek dikişlerin iyileşmesini geciktirir. Dikişler için en iyi bakım temiz ve kuru tutularak sağlanabilir. Taharetlenme önden arkaya doğru yapılmalı ve mutlaka tuvalet kâğıdı kullanılmalıdır.
Doktorun önerdiği solüsyon (Betadin Solüsyonu) temizlikte kullanılabilir. Dikişlerde kızarıklık ağrı, ateş (38ºc ve 9 ) olursa doktora başvurulmalıdır. Bu iltihaplanma belirtisi olabilir. Kadın rahat oturamıyorsa yan yatarak veya sandalyenin ucuna oturarak bebeğini emzirebilir. Otururken özel (ortası delik) yastık kullanılabilir.
Memeler; Emzirmenin ilk günlerinde acı, ağrı, şişlikler, kızarma, ateş gibi sorunlar olabilir. Meme uçları acıyabilir. Bebek doğru emiyorsa acı azalır ve zamanla geçer. Şişme ağrı oluyorsa emzirme öncesinden meme üzerine sıcak suya batırılmış bir havlu ile pansuman ve emzirme sonrasında soğuk suyla pansuman yapılmalıdır.
Meme ile sorunlar için bebek beslenmesi modülüne bakınız. Sutyen seçiminde destekleyici, rahat kullanılabilen (emzirme sutyeni) ve sıkmayan pamuklu sutyenler tercih edilmelidir. Süt sızıntıları için göğüs petleri yada bu iş için hazırlanmış temiz tülbent parçaları kullanılabilir.
Doğum Sonrası Kontrolü; İlk 2 ay içerisinde kontrol gereklidir. Anne, bebeğe daha çok önem verip kendini ihmal ettiği için bu kontrol yapılmamaktadır. Annenin sağlıklı olmasını da etkileyeceğinden doğum sonrası kontrolün ihmal edilmemesi önemlidir. Bu kontrolde doktor vajinal muayene yapar, dikişlerin durumuna bakar ve rahimi muayene eder.
Gebelikten korunma yöntemi seçmek için uygun bir zamandır. Doktor gitmeden önce soru ve sorunları bir kenara yazıp yanında götürmek, doktorla açık ve net bilgi verebilir. Bu annenin öğrenmek istediklerini daha kolay cevaplandırılır. Bu kontroller için doğum yapılan hastanenin polikliniği, AÇS/AP merkezleri, Sağlık Ocakları, Kadın ve Çocuk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Birimi gibi kuruluşlara veya doğumu yaptıran doktora gidilebilir.
Beslenme; Beslenmede günlük menüye ek olarak 1 porsiyon et, daha fazla su veya sulu gıda, 2 tane meyve (örn; elma, muz) yâda 2 tabak sebze yemeği, 3 dilim ekmek (kepekli) yâda 1 tabak makarna veya 1 tabak pilav, 1 bardak süt ilavesi yapılmalıdır. Oruç tutmak gün boyunca yeterli besin ve sıvı alımını engellediği için sağlıklı değildir.
Eski vücut ağarlığına dönmek için acele edilmemelidir. Bu süre 6 ay yada daha fazla sürebilir. Anne bebeğini emziriyorsa, eski formuna daha kolay dönebilir. Bu dönemde zayıflama diyeti uygulanmamalıdır. Kadın gebelikte çok kilo aldıysa bile ayda 2 kilodan fazla vermemelidir. Ancak unlu ve şekerli besinleri aşırı yememeye dikkat edilmelidir.
Karın sarmanın yararı yâda zararı yoktur. Loğusa kendini iyi hissettiğinde beden egzersizlerine başlamalıdır. Gebelikte oluşan çatlaklar geçmez, zamanla sedef rengi alır. Demir haplarına doğumdan sonra da devam edilmelidir. (1 ay kadar) bu şekilde gebelik süresince ve doğumda kan kaybı nedeniyle kadının azalan demir depoları takviye edilir.
Cinsellik; Doğum sonrası kanama bittikten sonra cinsel ilişki olabilir. Kanama varken olacaksa erkek kondom kullanmalıdır. Vajinada kuruluk hissediliyorsa nemlendirmek için gliserin kullanılabilir.
Doğumdan sonra cinsel istekte artma yada azalma olabilir. Bu normaldir. Hormonal dengenin değişmesi yaşanılan ortamın değişmesi gibi nedenlerle olabilir. Çiftin birlikte kararı, kadının istek ve durumunun esas alınması, anlayış ve uyum önemlidir.
Duygular ve Destek; İlk dönemlerde nedensiz ağlamalar, üzülmeler ve alınganlıklar olabilir. Nedeni kadının hayatındaki büyük değişikliklerle birlikte progesteron hormonun etkisidir. Günlük yaşam yeniden düzenlenmeli ve öncelik anne ile bebeğe verilmelidir. Eş, aile, komşu ve arkadaşlar bu duruma destek olmalıdır. Kadının psikolojik şikâyetleri artarak devam ediyorsa, ihmal edilmemelidir. Annenin uzman yardımı alması gerekebilir.
Doğumdan Sonra Vücutta Neler Oluyor.? Rahim; Doğumdan sonra gebelikte büyümüş olan rahim yavaş yavaş küçülmeye başlar. Bu amaçla sık sık kasılır. Doğumdan sonra yuvarlak sert bir kitle halinde karın bölgesinde ele gelen rahim 10 gün içinde küçülür ve elle hissedilmez. Kırk çıktığında ise (doğumdan 6 hafta sonra) tümüyle eski haline dönmüştür.
Kırk Sonu Kanaması; Doğumdan sonra I. Ayın sonlarında “kırk sonu” veya “kırk başı” da denilen adet kanamasına benzeyen bir kanama olabilir. Bu adetlerin başladığı anlamına gelmez. Birçok kadın bu kanamanın 1 ay sonrasında adet olmayı bekler. Olmadığında da gebelik endişesine kapılır. Oysa kadın bebeğini yalnızca anne sütü ile besliyorsa ilk 6 ay yâda daha uzun süre adet görmeyebilir.
Menstrüasyon; bebek yalnız anne sütü ile besleniyorsa genellikle ilk 6 ayda adetlerin başlaması ve düzenli olması beklenmez. Anne emzirmeye devam ediyorsa, 18 aya kadar bile adet görmeyebilir. Ancak, kadın adet görmeden önce yumurtlamaya başlamış olabilir. Bu nedenle adet görmeyen ve tam emziren kadınlarda da 6 aylıktan sonraki dönem bir gebelikten korunma yöntemi başlamak amacıyla değerlendirmelidir.
Gebelikten Korunma Yöntemleri
1- Doğum Kontrol Hapı Nedir? Kadın vücudunda yumurtalıklarda yapılan ve üreme işini yürüten iki hormonun benzerlerini içeren haplar.
Etki Mekanizması; Bu haplar kullanıldıkları sürece yumurtalıklardan hormon yapma görevini devralır, yumurtalıklar yumurta yapmazlar. Bu da gebeliğin oluşmasını önler. Bu hormonlar rahim ağzındaki akıntıyı koyulaştırarak erkek tohumların içeri girmesini zorlaştırır. Ayrıca, rahim içindeki yatağın incelmesini sağlayarak yumurtanın rahim içine yuvalanmasını engeller.
Nasıl kullanılır; Hapların o ay etkili olabilmesi için adetin I. Günü, en geç 5. gününde kullanmaya başlanmalıdır. 21 gün hap kullanıp, 7 gün ara verilir. Her ay 21 gün, ilişki olsun olmasın, bir hap içilmelidir.
Özellikleri; En etkili koruma yöntemlerindendir. En çok araştırılma yapılmış en çok bilinen yöntem. Bazı tür kanserlerden koruyucudur ( rahim, yumurtalık). Aden öncesi oluşan gerginlik ve ağrıyı azaltır. Adet kanamasını gün ve miktar olarak azaltır. Dış gebelik riskini ortadan kaldırır. Bırakıldığında da tekrar gebe kalınır. Cinsel ilişki ile ilgili değildir. Sevişmeyi bölmez.
Kadının kendi başına kullanabileceği, istediğinde bırakabileceği bir yöntemdir. Başlangıçta bazı kadınlarda bulantı, iştah artışı, kanama düzensizlikleri görülebilir. Her gün unutulmadan kullanılması gerekir. Düzenli (her gün) kullanılmazsa, koruyucu değildir. Tansiyon yüksekse hap kullanırken daha da artabilir
35 yaşından büyük, günde 20’den fazla sigara içen kadınlar için ilk seçenek değildir. Karaciğer, kalp ve damar hastalığı olanlar kullanamaz. Tanı konmamış kanaması olan, memesinde tanı konmamış kitle olan kadınlar kullanamaz. Kanser olan kadınlar kullanamaz.
Nereden Temin Edilir? Sağlık ocakları, anne-çocuk sağlığı ve AP merkezleri, SSK Hastaneleri, Devlet Hastaneleri, Üniversite Hastaneleri ve eczaneler *Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korumaz.
Doğum Sonrası Kullanımı; Emziren kadın normal doğum hapı kullanamaz. Çünkü anne sütünü azaltabilir. Emzirme dönemi için özel olan haplar vardır. Hiç ara verilmeden kullanılır. Emzirmeyen kadın 40. günden sonra normal doğum kontrol hapı kullanabilir.
2- Üç Aylık Koruyucu İğneler (Depo- Provera) Nedir? Kadın vücudunda yumurtalıklardan yapılan ve üreme işini yöneten bir hormonun benzerini içeren iğneler. Üç ayda bir uygulanır.
Etki Mekanizması; Bu iğneler kadında yumurtlamayı önler. Ayrıca rahim ağzında normalde bulunan salgıyı koyulaştırır ve erkek tohum hücrelerinin geçişini kısıtlar. Her ay yeni bir gebelik için yatak gibi hazırlanan rahim içindeki zarın ince kalmasını sağlayarak döllenmiş yumurtanın rahime yerleşmesini önler.
Nasıl Kullanılır? Koruyucu iğnelerin ilkini tercihen adet kanamasının başladığı günden sonraki ilk haftada yaptırmak gerekir. Kadın o ana kadar etkili bir yöntemle gebelikten korunduysa yâda âdetin ilk gününden beri cinsel ilişkide bulunmadıysa herhangi bir gün yaptırabilir. Sonraki iğneleri adet kanamasının durumuna bakmaksızın 3 ayda bir yaptırmak gerekir.
Özellikleri: En etkili koruma yöntemlerindendir. Koruyucu iğneleri kullanan kadınlarda üreme organlarının iltihabı daha az görülür, rahim kanserine yakalanma riski azalar, dış gebelik olasılığı ortadan kalkar. Şeker hastalığı, yüksek tansiyon nedeniyle diğer yöntemleri kullanmayan kadınlar güvenle kullanabilirler.
Bırakıldığında tekrar gebe kalınır. Cinsel ilişki ile ilgili değildir, sevişmeyi bölmez. Düzensiz kanama görülebilir. Uzun süren lekelenmeler yâda kanama olabilir. Bir başka grup kadında ise uzun süre adet kanaması görülmeyebilir. Bu kanama düzensizliklerinin kadın sağlığı üzerine olumsuz bir etkisi yoktur.
Bazı kadınlarda koruyucu iğnelerin kullanımı sırasında yarım ile iki kilo kadar bir ağırlık artışı gözlenebilir. Her 3 ayda bir yaptırmak gerekir. Düzenli kullanılmazlarsa, koruyucu değildir. Nedeni ortaya çıkarılmamış düzensiz kanamaları olanlar, kanseri olan yada kanser varlığından şüphesi olanlar ve karaciğer bozukluğu olanlar kullanamaz.
Doğum Sonrası Kullanımı; adet görmeden, emziren kadın 3 aylık iğneye doğumdan 6 hafta sonra başlayabilir. Emzirmeyen kadın doğumdan 4 hafta sonra başlayabilir(yine adet görmeden) Emzirme üzerine olumsuz etki yapmaz.
3- Aylık Koruyucu İğneler( Mesigyna) nedir? Kadın vücudunda yumurtalıklarda yapılan ve üreme işini yöneten hormonların benzerini içeren iğnelerdir. Ayda 1 uygulanır.
Etki mekanizması; bu iğneler kadında yumurtlamayı önler. Ayrıca rahim ağzında normalde bulunan salgıyı koyulaştırır ve erkek tohum hücrelerinin geçişini kısıtlar. Her ay yeni bir gebelik için yatak gibi hazırlanan rahim içindeki zarın ince kalmasını sağlayarak döllenmiş yumurtanın rahime yerleşmesini önler.
Nasıl Kullanılır?; Koruyucu iğnelerin ilkini adet kanamasının başladığı günden itibaren ilk hafta içinde yaptırmak gerekir. Kadın o ana kadar etkili bir yöntemle gebelikten korunduysa, yada adetin ilk gününden beri cinsel ilişkide bulunmadıysa, herhangi bir günde yaptırabilir. Daha sonraki iğneleri adet kanamasının durumuna bakmaksızın ayda bir yaptırmak gerekir.
Özellikleri; En etkili koruma yöntemlerindendir. Koruyucu iğneleri kullanan kadınlarda üreme organlarının iltihabı daha az görülür, rahim kanserine yakalanma riski azalır. Dış gebelik olasılığı düşer, yumurtalık kistleri ve iyi huylu meme tümörleri daha az görülür.
Bırakıldığında tekrar gebe kalınır. Cinsel ilişki ile ilgili değildir, sevişmeyi bölmez. Adet düzenini bozmaz. Yarım ile iki kilo kadar bir ağırlık artışı gözlenebilir. Her ay yaptırmak gerekir. Düzenli kullanılmazlarsa, koruyucu değildir. Nedeni ortaya çıkarılmamış düzensiz kanamaları olanlar, kanseri olan yâda kanser varlığından şüphesi olanlar ve karaciğer bozukluğu olanlar kullanamaz.
Nereden Temin Edilir? Sağlık ocakları, anne-çocuk sağlığı ve AP merkezleri, SSK Hastaneleri, Devlet Hastaneleri, Üniversite Hastaneleri
Doğum Sonrası Kullanımı; Adet görmeden, emziren kadın 6 ay sonra başlayabilir. Emzirmeyen kadın doğumdan 4 hafta sonra başlayabilir (Yine adet görmeden).
4- Norplant(Kola Takılan Koruyucu Çubuklar)Nedir? Yumuşak plastikten yapılmış bükülebilen 6 adet ince çubuğa yerleştirilen bir hormon (Levonorgestrel)’dur. Bu çubuklar ufak cerrahi girişimle iğne ile uyuşturulan kola derinin hemen altına yerleştirilir. Ve buradan çok az miktarlarda hormon salarak 5 yıl süreyle gebelikten korur.
Etki mekanizması: norplant kadında yumurtlamayı önler. Ayrıca rahim ağzında normalde bulunan salgıyı koyulaştırır. Ve erkek tohum hücrelerinin geçişini kısıtlar. Her ay yeni bir gebelik için yatak gibi hazırlanan rahim içindeki zarın ince kalmasını sağlayarak döllenmiş yumurtanın rahime yerleşmesini önler.
Nasıl kullanılır; norplant adet kanamasının başladığı günden itibaren ilk hafta içinde uygulatmak gerekir. Kadın o ana kadar etkili bir yöntemle gebelikten korunduysa yâda âdetin ilk gününden beri cinsel ilişkide bulunmadıysa herhangi bir günde uygulanabilir. Norplant sol kolun dirsekten 2 parmak yukarıdaki bölümüne derinin hemen altına bu konuda eğitilmiş doktor tarafından uygulanır.
Özellikleri; En etkili koruma yöntemlerindendir. 5 yıl süre ile koruma sağlar. Kadın istediği zaman yerleştirme işlemini yapan Doktor tarafından çıkarılır ve yeniden gebe kalabilir. Cinsel ilişki ile ilgili değildir, sevişmeyi bölmez. Yöntemi bırakmak için yerleştirme işlemini yapan doktora gidip Norplant çubuklarını çıkarttırmak gerekir.
Düzensiz kanama görülebilir. Uzun süren lekelenmeler yada kanama olabilir. Bir başka grup kadında ise uzun bir süre adet kanaması görülmeye bilir. Bu kanama düzensizliklerinin kadın sağlığı üzerine olumsuz bir etkisi yoktur. Daha az sıklıkta baş ağrısı, sinirlilik, bulantı, sivilcelenme, iştah değişiklikleri, kilo değişiklikleri, kıllanmada değişiklik yâda saç dökülmesi gözlenebilir.
Nedeni ortaya çıkarılmamış düzensiz kanamaları olanlar, damar rahatsızlığı geçirmiş olanlar, damar rahatsızlığı geçirmiş olan kadınlar, kalp krizi yâda beyin damarlarında tıkanıklık geçirmiş olan kadınlar ve karaciğer bozukluğu olanlar kullanamaz. * Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korumaz.
Doğum Sonrası Kullanımı; Norplant doğumdan sonra kadın emziriyorsa 6 hafta sonra, emzirmiyorsa 4 hafta sonra uygulanabilir.
5- Rahim İçi Araç (RİA) Nedir? Plastikten yapılmış değişik şekilleri olan, bazı kısımları Bakır ile kaplı, rahim içine yerleştirilen küçük yumuşak bir araçtır.
Etki Mekanizması; Erkek tohum hücrelerinin kadın yumurtasına ulaşmasını engelleyerek gebelikten korur.
Nasıl Kullanılır? Rahim içi araçlar bu konuda eğitim görmüş ebe hemşire ve doktor tarafından rahim içine uygulanırlar. Yapılan muayene sonucu, kullanmada sakınca olmadığı belirlenirse, gebelik olmadığı bilinen herhangi bir zamanda uygulanabilir. Uygulama sırasında adetli olmak şart değildir.
Özellikleri; Çok etkili bir koruma yöntemidir. Hemen korumaya başlar. 10- 12 yıl süre ile koruma sağlar. Kadın istediği zaman çıkartılabilir. Ve yeniden gebe kalabilir. Cinsel ilişki ile ilgili değildir sevişmeyi bölmez. Koruma süresi dolan araçlar çıkartılınca yerine yenisi hemen takılabilir. Adet kanaması artabilir.
Onun için fazla miktarda ve sık sık adet gören düzensiz adetleri olanlar için uygun değildir. Yöntemi bırakmak için bir doktor veya ebe/hemşire ’ye gidip RİA’yı çıkarttırmak gerekir. Rahim iltihabı olanlara uygulanmaz. CYBH riski olanlar için uygun bir yöntem değildir. Enfeksiyonlar yukarıya üst üreme organlarına geçebilir.
* Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korumaz.
Doğum Sonrası Kullanımı; Doğum sonrasında ve gebelik sonlandırıldıktan hemen sonra veya ilk 48-72 saatte takılabilir. Bu yapılmadıysa 40. güne kadar beklemek gerekir. Sezaryan ile doğumda 8 hafta sonra uygulanabilir. Emzirmeyi etkilemez.
6- Diyafram: Nedir? Diyafram kubbe şeklinde lastikten yapılmış bir araçtır. Cinsel ilişkiden önce vajinanın içine yerleştirilir. Ve rahim ağzını bir kapak gibi kapatır.
Etki Mekanizması; Diyafram çeşitli boylardadır. Doktor tarafından muayene yapılarak kadına uygun ölçüdeki diyafram verilir. Klinikten ayrılmadan önce nasıl uygulanıp çıkartılacağı gösterilir. Diyafram sperm öldürücü bir kremle birlikte kullanılır.
Cinsel ilişkiden hemen önce uygulanabileceği gibi 6 saat öncesinden de vajinaya yerleştirilebilir. Diyafram ilişkiden sonra 6 saat süreyle yerinde kalmalıdır. En fazla 24 saat içerde tutulabilir.
Özellikleri; Düzenli ve doğru kullanıldığı zaman etkili bir koruma yöntemidir. Kadının kendi başına kullanabileceği ve istediği zaman bırakılabileceği bir yöntemdir. Adet düzenini etkilemez. Adet kanaması sırasında da kullanılabilir.
Cinsel ilişkiden 6 saat öncesine kadar yerleştirilebilir, bu yüzden sevişmeyi bölmez. Yan etkisi olmayan bir yöntemdir. Dikkatli kullanılırsa ve bakımı anlatıldığı gibi yapılırsa aynı diyafram 2-3 yıl kullanılabilir. Her cinsel ilişkiden önce yerleştirilmesi gerekir.
. Diyafram doğru yerleştirilmemişse kadın gebe kalabilir. Sık idrar yolu iltihabı geçirenlerin diyafram kullanmaması veya kullanmayı bırakması daha iyi olur. Diyaframın yapıldığı lastik yâda sperm öldürücü krem çok nadiren alerji yapabilir.
Nereden Temin Edilir? İstanbul, İst. Özel İncirli Hastanesi, İzmir Doğumevi *Cinsel yolla bulaşan bazı hastalıklara karşı koruyucudur. AIDS ve Hepatit B gibi hastalıklardan korumaz.
Doğum Sonrası Kullanımı?; Doğumdan 40 gün sonra doktor ölçüm yapıp, alıp uygun diyafram verebilir. (önceden kullanıyorsa), doğumdan sonra kilo kaybı yâda artışı olabileceğinden ölçüm tekrarlanmalı ve gerekiyorsa diyafram boyutu değiştirilmelidir. Emzirmeyi etkilemez.
7- Spermisitler: nedir? İlişki öncesinde vajinaya yerleştirilen krem, köpük, köpüren tablet, fitil, film tablet, sünger yada jel şeklindedir.
Etki Mekanizması; Erkek tohum hücrelerinin yapısını bozar ve rahim ağzından geçmelerini engeller.
Nasıl Kullanılır. Her ilişkiden önce vajinaya derine yerleştirilir. Gebeliği önleyici etki, uygulamadan 10-15 dakika sonra başlar ve 1 saat kadar sürer. Su ile ıslatılarak sperm öldürücü etkisi uyarılan sünger ise ilişki öncesinde servisi kapatacak şekilde vajinaya yerleştirilir. İlişkiden 6-8 saat vajinada kalmalıdır.
Özellikleri; Kadının kendi başına kullanabileceği ve istediği zaman bırakabileceği bir yöntemdir. Eczanelerden alınabilir, sağlık kuruluşlarına baş vurmak gerekmez. Doğurgan çağın sonunda olan yada seyrek cinsel ilişkide bulunan kadınlar için uygundur.
Adet düzenini etkilemez. Yan etkisi olmayan bir yöntemdir. Vajinal kuruluğu ortadan kaldırır. Hormonal yöntemlerden ve RİA’dan daha az etkilidir. Her cinsel ilişkiden önce yeni bir spermisit yerleştirilmesi gerekir. Sık spermisit kullanımı rahatsızlık hissine neden olabilir.
Kadının spermisitlerde bulunan kimyasal maddelere karşı alerjisi varsa spermisitin uygulamasını engelleyecek fiziksel bir sakatlığı bulunuyorsa, düzenli olarak kullanmayı hatırlayamayacaksa spermisit kullanılmaz. Tıbbi nedenlerle gebe kalması sakıncalı kadınlar için ilk seçenek olmamalıdır.
Nereden Temin Edilir?; Eczanelerden *Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruyucudur
Doğum Sonrası Kullanımı; Çoğu spermisitler doğumdan sonra hemen kullanılabilir. Sünger doğumdan 6 hafta sonra kullanılabilir. Emzirmeyi etkilemez.
8- Prezervatif ( Kılıf, Kondom): Nedir? Lastikten Yapılmış, çok ince ve esnek, erkek organı penise cinsel ilişki öncesinde takılan kılıftır.
Etki Mekanizması; Boşalma ile penisten gelen, erkek tohumları bulunan sıvının vajinaya akmasını engeller. Böylece erkek tohum hücreleri rahime giremez ve kadın yumurtasıyla birleşemez. Bu durumda gebelik oluşmaz.
Nasıl Kullanılır?; Etkili olabilmesi için her cinsel ilişkide yeni bir prezervatif kullanılması gerekir. İlişkide ancak penin sertleşince takılabilir. Prezervatif, her ilişkide, penis vajinaya girmeden önce kullanılırsa olabilecek erken boşalma ve buna bağlı kaza gebeliklerini önleyecektir. İlişki sonrası penis yumuşamadan çıkartılmalıdır.
Özellikleri; düzenli ve doğru kullanılırsa etkilidir. Erkek yâda kadın vücudunda herhangi bir yan etkisi yoktur. Eşler arasında cinsel hayatı paylaşmayı, iletişimi artırır. Çiftlerin kendi başına kullanabileceği ve istediği zaman bırakabileceği bir yöntemdir.
Adet düzenini etkilemez. Ucuz. Her cinsel ilişkide yeni bir prezervatif kullanmak gerekir. Sevişmeyi bölebilir. Prezervatif doğru yerleştirilmemişse veya delik ise kadın gebe kalabilir. Delinme olursa ilk 72 saat içinde bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Prezervatifin yapıldığı lastik nadiren alerji yapabilir.
Nereden Temin Edilir? Sağlık ocakları, anne-çocuk sağlığı ve AP merkezleri, SSK Hastaneleri, Devlet Hastaneleri, Üniversite Hastaneleri, Eczaneler, Bazı büyük Marketlerden * Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruyucudur.
Doğumdan Sonra Kullanımı? Doğumdan Hemen sonra kullanılabilir. Emzirmeyi etkilemez.
9- Laktasyon Amenoresi Yöntemi (LAM) Nedir? Sık emzirmenin doğal yumurtlamayı engelleme ve gebeliği sürdürmeme özelliğinden yararlanan bir gebelikten korunma yöntemidir.
Etki Mekanizması; Bebeğin sık emmesi sonucunda annenin beynine mesaj gider ve bazı hormonlar salgılanır. Bu hormonlar yumurtlamayı engeller veya yumurtlama olsa da gebeliğin devamını önler. Bu durumda gebelik oluşmaz
Nasıl kullanılır? Etkili olabilmesi için emziren annenin sık emzirmesi ( gece ve gündüz bebek her istediğinde) günde toplam en az 1 saat emzirmesi, adetlerin başlamamış olması, bebeğe ek gıda vermeden sadece anne sütü ile beslenmesi, bebeğin 6 aydan küçük olması gerekmektedir.
Özellikleri; Doğum sonrası dönem için uygun bir geçiş dönemi olabilir. Bütün koşullar varsa, doğumdan sonraki 6 ay içinde 0698 oranında etkilidir. Erkek yâda kadın vücudunda herhangi bir yan etkisi yoktur.
Sağlık kuruluşuna başvurmayı gerektirmez. Bebeklerine hiçbir ek gıda vermeyen, sık ve kısıtlamadan emziren annelerde az bir olasılık da olsa yumurtlamanın olabileceği ve gebe kalma riskinin olduğu unutulmamalıdır. Tüm koşullar yoksa etkili olmaz. *Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korumaz.
Doğumdan sonra kullanımı; Sadece doğumdan sonraki 6 ay içinde kullanılabilir. Emzirmeyi destekler.
10- Geri Çekme: Nedir? Bilinen en eski geleneksel bir yöntemdir. Etki Mekanizması: Başarılı uygulandığı zaman, boşalma ile penisten gelen, içinde erkek tohumları bulunan sıvının vajinaya akmasını engeller. Böylece erkek tohum hücreleri rahime giremez ve kadın yumurtasıyla birleşemez. Bu durumda gebelik oluşmaz.
Nasıl Kullanılır? Penis, boşalma öncesi vajinadan geri çekilerek ve vajina dışında boşalarak erkek tohum hücrelerinin vajinaya girişi engellenmeye çalışır. Etkinliği kadının yumurtlama günlerinde ilişkiden kaçınarak artırılabilir.
Özellikleri; Kullanıcının kontrolündedir ilaç ve araç gerektirmez. Erkek yada kadın vücudunda herhangi bir yan etkisi yoktur. Erkeğin gebelikten korunma sorumluluğunu paylaşmasını sağlar.
Gebelik riski diğer yöntemlere göre yüksektir. Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratır. Erkeğin deneyimli olması önemlidir. Tıbbi nedenlerle kadının gebe kalmasının sakıncalı olduğu çiftler ile sık ve düzenli ilişkisi olan çiftler için uygun bir yöntem değildir. *Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korumaz.
Doğum Sonrası Kullanımı; Erken doğum sonrası dönemde gebelik olasılığının az olduğu emziren anneler için bir geçiş yöntemi olabilir. Emzirmeyi etkilemez.
11- Doğal Korunma Yöntemleri Nedir? Bir adet döngüsü sırasında vücutta meydana gelen doğal belirti ve bulguların gözlenerek doğurgan olmayan dönemin saptanmasıdır. Gebelik istenmiyorsa, doğurgan dönem boyunca cinsel ilişkiden kaçınarak gebe kalmamayı sağlayan yöntemdir.
Etki Mekanizması; Çift saptadıkları doğurgan dönemde ilişkide bulunmaz. Böylece erkek tohum hücreleri kadın yumurtasıyla birleşemez. Bu durumda gebelik oluşmaz.
Nasıl Kullanılır. Doğurganlık belirtilerini izlemek için kayıt tutmak gerekir. Hazne akıntısı, rahim ucu yumuşaklığı ve vücut sıcaklığı izlenerek doğurgan dönem belirlenebilir. Yumurtlama olduğunu gösteren belirtiler; akıntının bol kaygan, şeffaf, rahim ucunun yumuşak ve yukarıda, vücut ısısının artmış olması
Özellikleri; Kullanıcının kontrolündedir, ilaç ve araç gerektirmez. Erkek yâda kadın vücudunda her hangi bir yan etkisi yoktur. Bilinçli cinsel yaşam sürdürmek için iyi bir araçtır. Erkeğin gebelikten korunma sorumluluğunu paylaşmasını sağlayabilir.
Doğal korunma için anlatılan 3 yöntemden ikisini ( akıntı, ısı, rahim ucu izleme) doğru ve sürekli kullanan çiftler için gebelik riski çok düşüktür. Her adet döneminde doğurgan günlerde cinsel perhiz gerekir.
Doğru ve sürekli kullanılmadığında, gebelik olasılığı artar. Doğurganlık belirtileri ile ilgili çok dikkatli kayıt tutmak gerekir. Doğumdan sonra emzirirken, hapla korunmayı bırakınca yada menopoza yakın dönemde adet düzeni bozulduğundan bu yöntemlerle korunmak güçtür. *Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korumaz.
Doğum Sonrası Kullanımı: Daha önceden bu yöntem kullanılıyorsa, doğum sonrası ek danışmanlık olarak kullanılabilir. Ancak bu yöntemlere yeni başlamak ve kullanmayı öğrenmek için emzirme dönemi uygun bir dönem değildir.
12- Tüp Ligasyon ( Tüplerin Bağlanması): Nedir? Artık hiç çocuk sahibi olmak istemeyenlere uygun bir koruma yöntemidir. Kadında yumurtalıklarla rahim arasındaki tüplerin cerrahi yolla bağlanması işlemidir.
Etki Mekanizması: Kadında yumurtalıklardan çıkan yumurta yumurtalık kanallarında sperm ile karşılaşmadığından döllenme olmaz ve gebe kalma riski ortadan kalkar.
Nasıl Kullanılır: Doğumdan, düşükten, gebelik sonlandırmadan, hemen sonra yâda istenilen her zaman uygulanabilir. Âdetin bitiş günlerinden sonra uygulanması tercih edilir. Cerrahi bir işlemdir. Genel anestezi vermek yâda bölgeye yerel anestezi yapılarak uyuşturmak gerekir.
Hastanede uzmanlar tarafından yapılmalıdır. Çok kısa süreli bir işlemdir. Yumurtalık kanalları bağlanarak kesi yeri kapatılır. Deri dikişlerinin alınması gerekmez iki şekilde uygulana bilir. Minilaparatomi veya laparoskopi. Bu yöntemlerin her ikisi de hastanede yatmayı gerektirmez. İşlem yapılıp bittikten sonra 2-4 saat sonra eve gidebilir.
Özellikleri; Etkisi kalıcıdır. Ve etkinliği çok yüksektir. Bilinen uzun süreli yan etkisi yoktur. İşlem yapıldıktan sonra koruyuculuğu başlar. Cinsel hayata olumsuz bir etkisi olmaz. Cinsel isteği etkilemez. Adet düzeninde ve organlarda hiçbir değişiklik yapmaz.
Genel yada lokal anestezi ile yapıldığından ağrılı bir işlem değildir. Ruhsal ve sağlık açısından gebe kalması sakıncalı olan kadınlar için iyi bir seçenektir. Başka çocuk isteyenler için uygun değildir. Geri dönüşü sağlayacak mikro cerrahide başarı şansı çok düşüktür, her yerde uygulanmaz ve pahalıdır.
İşlemden sonra birkaç gün kesi yerinde ve karında ağrı olabilir. Bir hafta süre ile ağır iş yapmamalıdır. Cerrahi işlem sırasında yada hemen sonrasında kanama ve enfeksiyon riski vardır.
Doğumdan Sonra Kullanımı: Normal doğumu izleyen ilk hafta (mümkünse ilk 48 saat) içinde yâda Sezaryan sırasında uygulanabilir. Emzirmeyi etkilemez.
13-Vazektomi ( Kanalların Bağlanması ) Nedir? Artık hiç çocuk sahibi olmak istemeyenlere uygun bir koruma yöntemidir. Erkekte tohum kanallarının bağlanarak, erkeğin üreme sıvısında tohum olmamasını sağlayan bir işlemdir.
Etki Mekanizması; İşlemden sonra testislerde (Erbezleri) tohum hücresi yapımı devam eder fakat kanallardan geçmez. Vücut bu hücreleri emerek yok eder. Böylece boşalma sıvısında sperm bulunmaz. Sperm olmayınca döllenme olmaz ve gebelik oluşmaz.
Nasıl Kullanılır? Her zaman yapılabilir. İşlem 10-15 dakika sürer. Skorlumun üzerindeki bölüm uyuşturularak yapılan ağrısız ve kansız bir işlemdir. Erkeğin canı yanmaz. Deri üzerinden açılan küçük (Yarım cm’lik) bir delikten sperm kanalları bağlanır. Deride hiç iz kalmaz.
İşlem yaptıktan sonra hemen eve veya işe dönebilir. İlk 20 boşalmada meni içinde hala sperm olacağı için bu sürede başka yöntemle (Prezervatif gibi) korunulması gerekir. 20 boşalım sonrası mutlaka vasektomi uygulanan klinikte sperm sayımı yaptırmak gerekmektedir. Özellikleri; Etkisi kalıcıdır ve etkinliği çok yüksektir. Bilinen uzun süreli yan etkisi yoktur. Cinsel hayata olumsuz bir yan etkisi olmaz. Cinsel isteği ve boşalımı etkilemez. Kadında tüp ligasyondan daha basittir. Eşi ruhsal ve sağlık açısından gebe kalması sakıncalı olan erkekler için iyi bir seçenektir.